Nabywanie umiejętności językowych jest procesem. To znaczy, że dziecko krok po kroku, nabywając nowych doświadczeń uczy się mowy i komunikacji. Jednak, aby proces ten mógł przebiec pomyślnie, pewne bazowe umiejętności komunikacyjne powinny zostać osiągnięte. Jakie to umiejętności?

• wspólne pole uwagi
• kontakt wzrokowy
• reakcja na imię
• gest wskazywania palcem
• naśladowanie
• zabawa na niby

W terapii z małymi dziećmi z zaburzeniem ze spektrum autyzmu (…)zależeć nam będzie na uruchomieniu wrodzonych mechanizmów społecznego uczenia się i komunikacji. Zwracamy więc uwagę na budowanie wspólnego pola uwagi, kontakt wzrokowy w funkcji komunikacyjnej, wskazywanie palcem, podążanie za spojrzeniem, wskazaniem i inne wczesne umiejętności warunkujące dalszy rozwój dziecka (Łasocha, 2020).

W pracy logopedycznej z małym dzieckiem z ASD początkowo swoją uwagę skupimy na kształtowaniu powyższych umiejętności a nie na rozwoju gaworzenia, pierwszych słowach czy zdaniach.

Dlaczego?

Są to bowiem ilościowe aspekty mowy a jak wiadomo dzieci z ASD mają trudności z jej jakościowymi aspektami.

Co to oznacza?

Wyjaśnienie znajdziemy w Międzynarodowej statystycznej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych ICD -10:

Jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się przejawiane co najmniej w jednym z następujących obszarów:

a) opóźnienie lub zupełny brak rozwoju mówionego języka, które nie wiąże się z próbą kompensowania za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu porozumiewania się (często poprzedzane przez brak komunikatywnego gaworzenia),

b) względny niedostatek inicjatywy i wytrwałości w podejmowaniu wymiany konwersacyjnej (na jakimkolwiek występującym poziomie umiejętności językowych), w której zachodzą zwrotne reakcje na komunikaty innej osoby,

c) stereotypowe i powtarzające się, idiosynkratyczne wykorzystywanie słów i wyrażeń,

d) brak spontanicznej różnorodności zabawy w udawanie („na niby”) lub zabawy naśladującej role społeczne (Łasocha, 2020, za: Pużyński i Wciórka, 2000).

Dzieci z ASD ujawniają zatem nie tylko trudności związane z nabywaniem mowy, ale szczególnie trudności wynikające z niezrozumienia istoty komunikacji. Takie postrzeganie prowadzi nas do jednego wniosku. Terapia dzieci z ASD nie powinna zawężać się do nauki mówienia, powtarzania za terapeutą nazw przedmiotów, zdań. Terapia dzieci z ASD powinna bazować na nauce komunikacji, funkcjonalnej komunikacji, która w swoim założeniu jest spontaniczna (zainicjowana przez dziecko), intencjonalna (skierowana do osoby), zrozumiała dla partnerów komunikacyjnych i akceptowalna społecznie. Aby jednak ta komunikacja mogła zostać osiągnięta potrzebne nam będą umiejętności bazowe. Przykładem może być nauka kontaktu wzrokowego, gdzie jak podaje Łasocha (…) nie chodzi o to, by wypracować reakcję na polecenie: „popatrz na mnie” (…) kontakt wzrokowy i wskazywanie występują w konkretnych funkcjach komunikacyjnych – proszenia, dokonywania wyboru, komentowania, reagowania na imię oraz dzielenia się radością i zainteresowaniem (…). Jak zatem widzimy, bazowe umiejętności stanowią istotną rolę w dalszym rozwoju dziecka.

Bibliografia:

• Łasocha Angelika, Praca logopedyczna z małym dzieckiem ze spektrum autyzmu – podstawowe cele i strategie pracy [W.]Diagnoza i terapia logopedyczna małego dziecka z zaburzeniem ze spektrum autyzmu (ASD), pod. red. D. Emiluta-Rozya, J. Kwasiborska-Dudek, Gdańsk, 2020.